wannsee_konferenz_kounio

Συγκλονιστική μαρτυρία ενός Έλληνα επιζώντος του Ολοκαυτώματος

Με τίτλο «Ein Liter Suppe und 60 Gramm Brot» (Ένα λίτρο σούπα και 60 γραμμάρια ψωμί) μόλις δημοσιεύτηκε στον εκδοτικό οίκο Hentrich&Hentrich-Verlag του Βερολίνου το ημερολόγιο 1943-1945 «Έζησα τον θάνατο» του Χάιντς Κούνιο, που ως εκτοπισμένος Εβραίος από τη Θεσσαλονίκη επέζησε τα τέσσερα στρατόπεδα θανάτου Άουσβιτς, Μαουτχάουζεν, Έμπενζεε και Μελκ. Η μετάφραση έγινε από τον Αθανάσιο Τσίγκα και την Μιχαέλα Πρίντσιγκερ.

Cover Kounio 2-6-16.indd

Θεσσαλονίκη 1943: Ο δεκαπεντάχρονος Χάιντς Κούνιο συλλαμβάνεται με όλα τα μέλη της οικογένειάς του από τις γερμανικές δυνάμεις κατοχής και εκτοπίζεται κάτω από απερίγραπτες συνθήκες από τον Θερμαϊκό στο στρατόπεδο εξόντωσης Άουσβιτς-Μπίρκεναου. 23 μέλη της οικογένειάς του και 23 μέλη της οικογένειας της μέλλουσας συζύγου του δολοφονούνται αμέσως μετά την άφιξή τους εκεί. Ο ίδιος εργάζεται σε καταναγκαστικά έργα για δύο χρόνια σε τέσσερα διαφορετικά στρατόπεδα κάτω από αφάνταστες συνθήκες.

Τον Μάιο του 1945 ο Χάιντς Κούνιο απελευθερώνεται από τα αμερικανικά στρατεύματα υπό τον στρατηγό Τζωρτζ Πάττον από το στρατόπεδο Έμπενζεε στην Άνω Αυστρία, ένα παράρτημα του στρατοπέδου συγκέντρωσης Μαουτχάουζεν. Σε ένα σημειωματάριο συγκρατεί επιγραμματικά τις εμπειρίες του. Οι σημειώσεις αυτές απετέλεσαν τη βάση της αυτοβιογραφίας του Χάιντς Κούνιο, όπου περιγράφει την απάνθρωπη μεταχείριση στα ναζιστικά στρατόπεδα, το κυρίαρχο σύστημα του τρόμου και τις αφάνταστες στερήσεις και κακουχίες που είχε να υπομείνει κατά τη διάρκεια της αιχμαλωσίας του.

Το βιβλίο του πρωτοδημοσιεύτηκε στην Ελλάδα το 1981, ενώ το 2014 κυκλοφόρησε σε τρίτη έκδοση. Έχει μεταφραστεί και στα αγγλικά.

Ο Χάιντς Κούνιο (γενν. 1927) παρουσιάζει τον Νοέμβριο το βιβλίο του στον γερμανόφωνο χώρο:

08/11/2016 07:00 μμ Rathaus, Dachau
09/11/2016 07:30 μμ Evangelisches Migrationszentrum (Griechisches Haus), München
10/11/2016 07:00 μμ Zeitgeschichte Museum, Ebensee (Αυστρία)
12/11/2016 05:00 μμ Buchhandlung Artificium, Berlin/ παρουσία των μεταφραστών
13/11/2016 11:00 πμ Haus der Wannsee-Konferenz, Berlin/ παρουσία των μεταφραστών

Περισσότερες πληροφορίες για τις εκδηλώσεις μπορείτε να βρείτε εδώ στην ιστοσελίδα των εκδόσεων Hentrich&Hentrich.

kounio-und-ehefrau-alcalay
Ο Χάιντς Κούνιο με την σύζυγό του, ©Άρτεμις Αλκαλάη

Η ιστορία της οικογένειας Κούνιο

Ο σεφαραδίτης πατέρας του Χάιντς Κούνιο, Σαλβατώρ Κούνιο ήδη το 1917 είχε ιδρύσει ένα κατάστημα φωτογραφικών ειδών στο κέντρο της Θεσσαλονίκης που γρήγορα ήκμασε (το κατάστημα αυτό βρίσκεται σήμερα στα χέρια της τέταρτης γενιάς των απογόνων του). Στην πόλη προόδευε η μεγαλύτερη σεφαραδίτικη κοινότητα της Ευρώπης, κυρίαρχη γλώσσα ήταν η ισπανοεβραϊκή λαντίνο. Η ασκεναζίτισσα μητέρα του Χάιντς, Χέλλα, καλομεγάλωσε στη Βιέννη και στο Κάρλσμπαντ της Αυστροουγγαρίας ως κόρη του αρχιτέκτονα Έρνστ Λέβυ. Όταν γνώρισε τον Σαλβατώρ Κούνιο διέκοψε το 1925 τις ιατρικές σπουδές της στη Λειψία και ακολούθησε τον σύζυγό της στη Θεσσαλονίκη.

Ο Σαλβατώρ και η Χέλλα Κούνιο απέκτησαν δυο παιδιά, την Έρικα το1926 και τον Χάιντς το 1927. Τα αδέλφια μεγάλωσαν ανέμελα και σε οικονομική ευμάρεια σε ένα μεγαλοαστικό σπίτι δίπλα στη θάλασσα. Ο ευρύς φιλικός κύκλος των γονιών τους περιλάμβανε στην τότε πολυπολιτισμική και κοσμοπολίτικη πόλη της Θεσσαλονίκης ανθρώπους όλων των δογμάτων. Τα δύο παιδιά περνούσαν κάθε χρόνο ένα μέρος των ατέλειωτων καλοκαιρινών τους διακοπών στους αυστριακούς παππούδες τους.

Το 1900, όταν η Θεσσαλονίκη ανήκε ακόμα στην Οθωμανική Αυτοκρατορία, ο εβραϊκός πληθυσμός αποτελούσε περίπου το μισό των περίπου 170.000 κατοίκων. Η επονομαζόμενη Ιερουσαλήμ των Βαλκανίων διακρινόταν για την έντονη πολιτιστική της ζωή. Η Συνθήκη του Λονδίνου παραχώρησε το 1913 τη Μακεδονία και, συνεπώς, και τη Θεσσαλονίκη στο ελληνικό κράτος. Στη συνέχεια ο εβραϊκός πληθυσμός μειώθηκε μέχρι το 1940 λόγω μετανάστευσης στις ΗΠΑ και στην Παλαιστίνη σε κάτω από 50 000. Κατά τη διάρκεια της φασιστικής δικτατορίας του Μεταξά 1936-1941 δεν θεσπίστηκαν φυλετικοί νόμοι ούτε επιδιώχθηκε αντισημιτική πολιτική.
Μετά τα πογκρόμ του Νοεμβρίου 1938 στη Γερμανία και τη διάλυση της Τσεχοσλοβακίας τον Μάρτιο του 1939 η Έρικα και ο Χάιντς Κούνιο για πρώτη φορά δεν πήγαν το καλοκαίρι στο Κάρλσμπαντ. Οι παππούδες τους εγκαταστάθηκαν το ίδιο έτος γεμάτοι ανησυχία στην Ελλάδα.

Στις 9 Απριλίου 1941 τα γερμανικά στρατεύματα κατέλαβαν τη Θεσσαλονίκη. Στις 8 Φεβρουαρίου 1943 άρχισε και στην Ελλάδα η ισχύς των φυλετικών νόμων της Νυρεμβέργης, το κίτρινο άστρο του Δαβίδ έγινε υποχρεωτικό. Μέχρι τα 25 Φεβρουαρίου 1943 ο εβραϊκός πληθυσμός της πόλης στοιβάχτηκε σε γκέτο, στις 20 Μαρτίου 1943 άρχισαν οι εκτοπίσεις στο Άουσβιτς. Η επιβολή των κατακτητών ήταν τόσο ζοφερή, που η διάσωση του εβραϊκού πληθυσμού εκ των πραγμάτων δεν ήταν πλέον δυνατή.

Για να ξεφύγει από τις άθλιες συνθήκες διαβίωσης στο γκέτο, η οικογένεια Κούνιο αποφάσισε –εξαπατημένη από ψευδείς υποσχέσεις για μια νέα ζωή στην Πολωνία– να συμμετάσχει στην πρώτη αποστολή μαζί με άλλους 2.800 ομόθρησκους. Στόχος τού σιδηροδρομικού συρμού ήταν το τότε άγνωστο Άουσβιτς. Απεδείχθη ότι οι Κούνιο ήταν οι μόνοι Έλληνες αυτής της αποστολής που μιλούσαν γερμανικά. Ήδη στη ράμπα του θανάτου, όπου γινόντουσαν οι διαλογές για τα κρεματόρια, χρησιμοποιήθηκαν ως διερμηνείς για τους μαζικά επερχόμενους Έλληνες κρατούμενους.

Η μητέρα Χέλλα και η κόρη Έρικα επέζησαν τα δύο χρόνια του εγκλεισμού ως γραφείς σε διάφορα στρατόπεδα γυναικών, ο πατέρας Σαλβατώρ και ο γιος Χάιντς σε διάφορα στρατόπεδα ανδρών.
Μετά τον απερίγραπτο τρόμο στα στρατόπεδα συγκέντρωσης και τις λεγόμενες πορείες θανάτου, τα τέσσερα μέλη της οικογένειας Κούνιο έσμιξαν επιτέλους πάλι το καλοκαίρι του 1945 στη γενέτειρά τους, τη Θεσσαλονίκη.

Κείμενο για την οικογένεια Κούνιο: A. Τσίγκας. Φωτό: Άρτεμις Αλκαλάη, www.alcalay.com

Αυτή η θέση είναι επίσης διαθέσιμη σε: DE