«Ο μεταφραστής είναι ένας πολιτιστικός πολιτικός»

Συνέντευξη της Μιχαέλα Πρίντσιγκερ στον κριτικό Βαγγέλη Χατζηβασιλείου (ΑΜΠΕ).

Μεταφράζει κάθε καινούργιο αστυνομικό του Πέτρου Μάρκαρη στα γερμανικά ενώ έχει μεταφράσει πολλούς “Ελληνες συγγραφείς για διάφορα πολιτιστικά και λογοτεχνικά περιοδικά. Συνεργάζεται τακτικά με μεγάλους γερμανικούς εκδοτικούς οίκους, όπως οι Suhrkamp/Insel και Diogenes, και έχει δημιουργήσει τη δίγλωσση πολιτιστική πλατφόρμα diablog.eu.

Ο λόγος για τη Μιχαέλα Πρίντσιγκερ (Michaela Prinzinger), που γεννήθηκε στη Βιέννη, έρχεται στην Ελλάδα από το 1979 και απέσπασε πρόσφατα το Αυστριακό Κρατικό Βραβείο Λογοτεχνικής Μετάφρασης. «Ποτέ μέχρι σήμερα δεν έχει δοθεί το βραβείο αυτό σε πρόσωπο που μεταφράζει από τα ελληνικά στα γερμανικά», λέει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ: «Σε επίσημο επίπεδο μόλις τώρα έγινε αντιληπτή αυτή η ανταλλαγή ανάμεσα στην Ελλάδα και τη Γερμανία. Γενικά ο σύγχρονος ελληνικός πολιτισμός έχει πρόβλημα στο να γίνει αισθητός στον γερμανόφωνο χώρο. Είναι, λοιπόν, ένα πρώτο βήμα και αποτελεί μια σημαντική αρχή».

Τι ακριβώς ζητούν από τη σύγχρονη ελληνική λογοτεχνία οι γερμανόφωνοι εκδότες; Τι είναι εκείνο που τους ενδιαφέρει περισσότερο απ” όλα; «Φυσικά το μυθιστόρημα είναι το είδος για το οποίο οι εκδότες ενδιαφέρονται περισσότερο (και προφανώς και οι αναγνώστες). Για διηγήματα το ενδιαφέρον είναι σημαντικά μικρότερο ενώ οι θαμώνες της ποίησης παραμένουν όπως πάντα μια μικρή, πεισματικά προσηλωμένη αίρεση.

Στο μεταξύ ο πλέον διάσημος και δημοφιλής σύγχρονος έλληνας συγγραφέας είναι το δίχως άλλο ο Πέτρος Μάρκαρης. Κι αυτό διότι ο εκδοτικός του οίκος τον περιβάλλει με φροντίδα και τον προωθεί κατάλληλα. Επιπλέον ο ίδιος μιλάει γερμανικά κι έτσι αποτελεί για τα γερμανικά μέσα ενημέρωσης έναν περιζήτητο ανταποκριτή και ερμηνευτή των ελληνικών θεμάτων.

Ο Μάρκαρης καταφέρνει με τη χιουμοριστική ματιά και την αποστασιοποίησή του (προϊόν του κοσμοπολιτισμού του), αλλά και με τους ζωντανούς του χαρακτήρες, να μεταφέρει στο γερμανόφωνο κοινό την καθημερινή ζωή της Αθήνας. Αναφέρεται σε αναγνωρίσιμα, παγκόσμια θέματα με τα οποία μπορεί να ταυτιστεί τόσο ο έλληνας όσο και ο γερμανόφωνος αναγνώστης».

Οι “Ελληνες συγγραφείς έχουν ανοιχτεί τα τελευταία χρόνια στην Ευρώπη και στον κόσμο. Υπάρχουν παρόλα αυτά, ακόμα και σήμερα, πολλές αδράνειες: «Εκείνο που, παρά τα ανοίγματα, εξακολουθεί να καταστέλλει την ελληνική λογοτεχνία είναι η βαριά κληρονομιά του «συνδρόμου Ζορμπάς». Αυτή η φολκλορική-πανηγυριώτικη εικόνα συνεχίζει να επηρεάζει. Τι θα χρειαζόταν να γίνει; Να φύγουμε από τα παλιά και από τα νέα καλούπια τόσο των Γερμανών όσο και των Ελλήνων: από τον απαρχαιωμένο φιλελληνισμό, από την πολιτική οπτική γωνία των δεκαετιών του 1960 και του 1970, από τον μονόπλευρο ενθουσιασμό για τη φύση της ελληνικής υπαίθρου, από τη ρητορική της κρίσης. Εκείνα τα οποία μας ενώνουν σήμερα είναι τα ενιαία, παγκόσμια ζητήματα. Αυτά είναι, άλλωστε, που ενώνουν και τα άτομα πέρα από τις γλωσσικές τους διαφορές. Προσωπικά με ενδιαφέρει οποιαδήποτε μορφή πρωτοποριακής λογοτεχνίας που προκαλεί και θέτει άβολα ερωτήματα. Όσο πιο »άτακτο» είναι το κείμενο τόσο καλύτερη γίνεται η μετάφρασή μου».

Οι “Έλληνες συγγραφείς το προσπαθούν, οι μεταφραστές τους κινητοποιούν όλες τους τις δυνάμεις, αλλά το μόνιμο ακροατήριο παραμένει ζητούμενο: «Ας μην ξεχνάμε ότι η ελληνική πεζογραφία αναπτύχθηκε με μια κάποια χρονική καθυστέρηση η οποία οφείλεται σε ιστορικούς λόγους. Και εφόσον δεν υπάρχει παράδοση στις μεταφράσεις, λείπουν και οι προϋποθέσεις για την κατανόησή τους εκ μέρους του αλλόγλωσσου κοινού. Ως εκ τούτου, ο μεταφραστής πρέπει να χτίσει τις γέφυρές του με έναν πολύ ιδιαίτερο τρόπο και να αποδείξει τις ικανότητές του ως μεσολαβητή. Αυτό σημαίνει πως θα χρειαστεί να πάρει διακριτικά τον αναγνώστη του από το χέρι, αφήνοντας κατά μέρος την πολλή φιλολογία και τις στεγνές υποσημειώσεις.

Η δημιουργία ενός πιστού αναγνωστικού κοινού είναι μια βραδύτατη διαδικασία που απαιτεί μεγάλη υπομονή και εντατική επιμέλεια. Χωρίς, όμως, εδραίωση της οικονομικής υποστήριξης των μεταφράσεων από την πλευρά της ελληνικής πολιτείας, θα είναι μάλλον δύσκολο να γίνει προσφιλής η ελληνική λογοτεχνία στους γερμανούς εκδότες».

Τι ακριβώς κάνει, για να πάμε και στην ψηφιακή επικοινωνία, η Μιχαέλα Πρίντσιγκερ με την πλατφόρμα diablog.eu.; «Ενώ Αμερικανοί και Γάλλοι συγγραφείς πλάθουν και δημοσιεύουν χωρίς κανέναν περιορισμό ιστορίες για τα ελληνικά νησιά, η ελληνική λογοτεχνία παραμένει άνευ ενδιαφέροντος για τον γερμανό αναγνώστη. Ούτε καν η ελληνική κρίση δεν το άλλαξε αυτό. Έτσι σκέφτηκα να δημιουργήσω ένα εναλλακτικό μέσο για τις ελληνογερμανικές ανταλλαγές.

Εδώ και ενάμιση χρόνο προσφέρουμε μια δίγλωσση πολιτιστική δικτυακή πύλη με υψηλές ποιοτικές απαιτήσεις μολονότι βασιζόμαστε αποκλειστικά στην εθελοντική συνεργασία. Σκοπός μας είναι να διευκολυνθεί η συνεχής ανταλλαγή μεταξύ των δυο πολιτισμών, γλωσσών, νοοτροπιών και τρόπων σκέψης. Στο επίπεδο της λογοτεχνίας κάνουμε προσιτά στο κοινό ποιήματα, διηγήματα, δοκίμια, αποσπάσματα μυθιστορημάτων και συνεντεύξεις τόσο νέων όσο και καθιερωμένων συγγραφέων και στις δύο γλώσσες».

Το diablog.eu. δεν περιορίζεται στις μεταφράσεις. Είναι μια πύλη ανοιχτή σε όλες τις μορφές του πολιτισμού: μουσική, θέατρο, κινηματογράφο, χορό και εικαστικές τέχνες. «Ο μεταφραστής είναι ένας πολιτιστικός πολιτικός – χωρίς να είναι δεσμευμένος από έξωθεν εντολές ή από κάποιο κόμμα. Αυτό αποτελεί σημαντικό πλεονέκτημα. Αποκλειστικό μας ενδιαφέρον είναι η δημιουργία επικοινωνίας και κατανόησης με βάση τον αμοιβαίο σεβασμό: πολιτιστική διπλωματία από άτομο σε άτομο. Δεν θέλουμε να δημιουργήσουμε μια πολιτιστική »φούσκα», αλλά, αντίθετα, να υφαίνουμε το δίκτυο κάθε μέρα και πιο πυκνά».

Η Μιχαέλα Πρίντσιγκερ ετοιμάζει τώρα ένα βιβλίο με μαρτυρίες για το Δίστομο: «Ελπίζω να αγγίξει όχι μόνο τον νου, αλλά και την καρδιά των γερμανόφωνων αναγνωστών. Επιπλέον φέτος θα εκδοθεί μια συλλογή διηγημάτων του Μάρκαρη και η πρώτη γερμανική μετάφραση ενός μυθιστορήματος για νέους του Νίκου Καζαντζάκη. Τίτλος του, «Στα Παλάτια της Κνωσού». Το βιβλίο αυτό μου αρέσει πολύ και ελπίζω να ενθουσιάσει μικρούς και μεγάλους αναγνώστες».

Β. Χατζηβασιλείου (ΑΜΠΕ)

http://www.nooz.gr/…/o-metafrastis-einai-enas-politistikos-…

Αυτή η θέση είναι επίσης διαθέσιμη σε: DE